De Technische Belegger Jaargang 28 • Nr 10 • 3 oktober 2022

Het kenmerk van een echte bearmarkt is, dat elke bearmarkt zelfs professionele beleggers weer nederig maakt. De bearmarkt overvalt beleggers en niet omdat de omslag naar beneden onzichtbaar is. Bearmarkten beginnen onverwacht, maar lang van te voren is zichtbaar, dat het begin eraan zit te komen. Beleggers die dan al verkopen doen dat achteraf gezien over het algemeen goed, maar zij moeten veelal in de laatste weken van de voorafgaande bullmarkt veel winst laten liggen. Beleggers, die pas na de piek verkopen, beginnen de verkoopronde met een voorsprong, maar vrijwel geen enkele belegger verkoopt alle aandelen in de portefeuille. Bovendien stappen verkopende beleggers vrijwel altijd over op langlopende staatsobligaties. En dat was dit keer een zeer slechte beslissing. Want obligatiemarkten hebben in 2022 vrijwel net zulke grote verliezen laten zien als aandelen. En dat is een tweede kenmerk van bearmarkten, zij lijken zelden of nooit op elkaar.

Achteraf bezien zijn vele oorzaken voor de huidige bearmarkt aan te wijzen. De Covid-crisis zorgde voor logistieke verstoringen, die prijsopdrijvend werkten. Vervolgens viel tegen vrijwel ieders verwachting in Rusland onder aanvoering van president Putin toch Oekraïne binnen en bleek hij daarbij ook op slinkse wijze de Europese gasmarkt geknecht te hebben. Net toen de logistieke Covid-gerelateerde problemen zich voorzichtig begonnen op te lossen ontspoorde de Europese gasmarkt en ontstond er wereldwijd een run op energie en andere grondstoffen. Ondertussen reageerden Centrale Banken in de VS en in Europa veel te traag en durfden politici als vanouds geen keuzes te maken. Gevolg: een volkomen uit de hand lopende inflatiespiraal. Toen Centrale Bankiers vervolgens ook nog eens tegenstrijdige signalen begonnen af te geven was het hek van de dam. Als er iets is dat beleggers haten, dan is dat onzekerheid. Niemand heeft er een probleem mee, als de rente stijgt. Zolang dat pad van renteverhogingen helder en consistent is, kunnen beleggers zich daaraan aanpassen. Maar wanneer ontwikkelingen onvoorspelbaar worden, worden beleggers onzeker. En een hogere onzekerheid betekent een hogere risicovoet en dus ook een hogere vereiste vergoeding voor dat risico. Gevolg: prijzen op effectenmarkten dalen. En dit keer deed zich de perfecte storm voor, geen enkele haven was veilig behalve die van contante middelen (die ondertussen in feite door de met inflatie gepaard gaande geldontwaarding ook een verliespost opleverde).

Het goede nieuws is echter dat de bearmarkt haar einde nadert. Beleggers, die in paniek raken, en financiële schandalen die overal aan het licht komen, zijn tekenen van de naderende ommekeer ten goede. Wij zullen een poging wagen in deze editie om in te schatten hoe diep precies het uiteindelijke dieptepunt zal zijn. FibonacciIs een Italiaanse wiskundige die een reeks getallen heeft gedefinieerd waarvan het kenmerk is dat de breuk van twee elkaar opvolgende getallen in de limiet gelijk is aan 1,618, ook wel het gouden verhoudingsgetal genoemd. De reeks wordt verkregen door steeds de twee opeenvolgende getallen bij elkaar op te tellen waardoor het volgende getal verkregen wordt. De getallenreeks is als volgt: 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, etc. Copyright Vladeracken speelt daarin een grote rol.

Maar laten wij dan wel met een waarschuwing beginnen. De uiteindelijke paniekgolf heeft vrijwel altijd een smerig, agressief karakter. Liquiditeit droogt dan op met scherpe agressieve bewegingen in neerwaartse zin, maar vervolgens ook in opwaartse zin tot gevolg. En vaak volgen een aantal van dit soort paniekerige golven elkaar in sneltrein vaart op. Het is een zeer onrustige fase, waarin in feite maar één goed advies kan gelden: blijf stilzitten, verkoop niets meer, en wacht af tot het bloed in de straten van Wall Street loopt alvorens weer in te stappen. Want bearmarkten eindigen ook altijd en worden daarna steeds weer gevolgd door mooie opgaande bewegingen waarvan de zittenblijvers doorgaans het meeste profiteren.

Wij hebben in de meeste portefeuilles van onze klanten 25% tot 35% belegd in contante middelen en zeer defensieve (want kortlopende) obligatieposities. Daarmee voorkomen wij niet dat er verliezen gemaakt worden. Maar als de rook van het slagveld op de beurzen optrekt, zijn wij prima in staat om tussen de scherven mooie pareltjes op te pakken.

Fibonacci

Voordat wij met onze analyses beginnen willen wij eerst even een korte toelichting geven op de hierboven al genoemde methodiek van FibonacciIs een Italiaanse wiskundige die een reeks getallen heeft gedefinieerd waarvan het kenmerk is dat de breuk van twee elkaar opvolgende getallen in de limiet gelijk is aan 1,618, ook wel het gouden verhoudingsgetal genoemd. De reeks wordt verkregen door steeds de twee opeenvolgende getallen bij elkaar op te tellen waardoor het volgende getal verkregen wordt. De getallenreeks is als volgt: 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, etc. Copyright Vladeracken. FibonacciIs een Italiaanse wiskundige die een reeks getallen heeft gedefinieerd waarvan het kenmerk is dat de breuk van twee elkaar opvolgende getallen in de limiet gelijk is aan 1,618, ook wel het gouden verhoudingsgetal genoemd. De reeks wordt verkregen door steeds de twee opeenvolgende getallen bij elkaar op te tellen waardoor het volgende getal verkregen wordt. De getallenreeks is als volgt: 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, etc. Copyright Vladeracken was een wiskundige die een reeks getallen definieerde, die nu bekend staat als de reeks van FibonacciIs een Italiaanse wiskundige die een reeks getallen heeft gedefinieerd waarvan het kenmerk is dat de breuk van twee elkaar opvolgende getallen in de limiet gelijk is aan 1,618, ook wel het gouden verhoudingsgetal genoemd. De reeks wordt verkregen door steeds de twee opeenvolgende getallen bij elkaar op te tellen waardoor het volgende getal verkregen wordt. De getallenreeks is als volgt: 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, etc. Copyright Vladeracken. Hij begon met de getallen 0 en 1 en telde die bij elkaar op om het volgende getal in de rij te verkrijgen. 0 + 1 = 1, dus de reeks is dan 0, 1, 1. Tel de laatste twee cijfers in de reeks op en u krijgt 2 als het volgende getal en zo verder. De reeks wordt dan: 0,1,1,2,3,5,8,13,21,34,45,79 etc. Als men steeds twee opeenvolgende getallen door elkaar deelt, dan neigt deze deling naar een verhoudingsgetal, 1,618. Dit getal is een getal dat ook in de architectuur en in de kunst veelvuldig terugkomt zonder dat wetenschappers een verklaring hebben waarom dit getal in de natuur zo belangrijk is. Het getal wordt ook wel de gulden snede genoemd. De meeste mensen vinden een rechthoek vanuit esthetisch oogpunt pas mooi als de lange en de korte kant zich als 1 staat tot 1,618 verhouden. In de natuur komt dit verhoudingsgetal ook regelmatig terug, bijvoorbeeld in de hoek die bladeren, nerven van bladeren en takken tot elkaar en de stam maken. Het is een getal, dat een bepaald optimum markeert in de natuur waarvan de wetenschappelijke verklaring nog altijd ontbreekt. Deze FibonacciIs een Italiaanse wiskundige die een reeks getallen heeft gedefinieerd waarvan het kenmerk is dat de breuk van twee elkaar opvolgende getallen in de limiet gelijk is aan 1,618, ook wel het gouden verhoudingsgetal genoemd. De reeks wordt verkregen door steeds de twee opeenvolgende getallen bij elkaar op te tellen waardoor het volgende getal verkregen wordt. De getallenreeks is als volgt: 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, etc. Copyright Vladeracken-reeks wordt ook binnen de Technische AnalyseEen vorm van markt analyse die uitgaat van vraag en aanbod en handelsvolume, waarbij men met behulp charts en formules gebaseerd op marktgegevens probeert vast te stellen in welke fase van haar ontwikkeling de markt zich bevindt. Copyright Vladeracken veel toegepast om doelen te schatten van grotere bewegingen. Zij die de Technische BeleggerEen maandblad dat de ontwikkelingen op de wereldwijde effectenmarkten analyseert en becommentarieert uitgaande van de Technische AnalyseEen vorm van markt analyse die uitgaat van vraag en aanbod en handelsvolume, waarbij men met behulp charts en formules gebaseerd op marktgegevens probeert vast te stellen in welke fase van haar ontwikkeling de markt zich bevindt. Copyright Vladeracken. Het wordt uitgegeven door Vladeracken BV en wordt gratis aan haar klanten ter beschikking gesteld. Copyright Vladeracken regelmatig lezen weten dat ook wij veelvuldig gebruik maken van zogenoemde FibonacciIs een Italiaanse wiskundige die een reeks getallen heeft gedefinieerd waarvan het kenmerk is dat de breuk van twee elkaar opvolgende getallen in de limiet gelijk is aan 1,618, ook wel het gouden verhoudingsgetal genoemd. De reeks wordt verkregen door steeds de twee opeenvolgende getallen bij elkaar op te tellen waardoor het volgende getal verkregen wordt. De getallenreeks is als volgt: 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, etc. Copyright Vladeracken-retracement levels. Dit zijn projectielijnen, die op met deze reeks bepaalde afstanden liggen, gemeten vanuit eerdere grotere bewegingen. In de voor u liggende analyses hebben wij deze retracement levels in enkele grafieken getekend. De belangrijkste grens is daarbij een beweging omlaag die 61,8% van de voorgaande beweging corrigeert. Zolang een daling boven deze grens eindigt, is sprake van een correctieEen daling van de koersen met van tenminste 10%. Copyright Vladeracken van de voorgaande opwaartse trendDe richting van de markt. Een opwaartse trend wordt gekarakteriseerd door een opeenvolging van hogere bodems en hogere toppen. Een neerwaartse trend wordt gekarakteriseerd door een opeenvolging van lagere bodems en lagere toppen. Copyright Vladeracken. Wordt deze grens gebroken, dan moet naar een grotere totaalbeweging gekeken worden en moet de correctieEen daling van de koersen met van tenminste 10%. Copyright Vladeracken dus ook ingeschat worden als van een grotere, langer durende orde.

De consequenties hiervan zijn enorm. Want overal naderen wij nu het punt waarop deze beslissing gaat vallen. En als de grens houdt, dan is de bearmarkt voorbij. Als de grens weliswaar tijdelijk steun levert maar vervolgens alsnog gebroken wordt, dan moeten wij naar langere termijn grafieken gaan kijken om een inschatting te kunnen maken van wat ons nog te wachten staat.

De S&P500 Index op weekbasis (figuur 1)

Figuur 1 S&P500 Index, weekgrafiek

In figuur 1 hebben wij de S&P 500 Index opgenomen. De retracement levels zijn getekend vanuit de rallyEen fikse stijging van het koersniveau die volgt op een daling of op een consolidatie. Copyright Vladeracken die in maart 2020 is begonnen tot aan de top eind 2021. De retracement levels zijn weergegeven met behulp van horizontale blauwe lijnen met links ervan een percentage. Dit percentage geeft aan hoeveel van de laatste opgaande beweging is ingeleverd. De S&P 500 Index nadert de 50% grens. Een daling die 50% van de voorgaande beweging inlevert is al een zeldzaamheid, maar in dit geval valt die grens ook nog eens samen met de top uit 2019 (en nog enkele toppen daarvoor, die hier niet te zien zijn). Er ligt hier heel veel belangrijke steun. En vlak daaronder ligt de 61,8% grens die ook weer samenvalt met enkele belangrijke keerpunten onder andere uit 2020.
Als u dan ook nog bedenkt, dat de indicatoren onderin de figuur allemaal duidelijk een oversold situatie indiceren, dan is de logische conclusie: deze huidige dalende fase is in elk geval qua tijd gemeten dichtbij het einde van de daling.

De Nasdaq 100 Index op dagbasis (figuur 2)

Figuur 2 Nasdaq 100 IndexEen index samengesteld uit de 100 naar marktwaarde gemeten grootste, meest verhandelde, nonfinancial aandelen met een notering op de Amerikaanse schermenbeurs. Copyright Vladeracken, daggrafiek

En deze conclusie wordt duidelijk bevestig door de Nasdaq 100 IndexEen index samengesteld uit de 100 naar marktwaarde gemeten grootste, meest verhandelde, nonfinancial aandelen met een notering op de Amerikaanse schermenbeurs. Copyright Vladeracken in figuur 2. Natuurlijk, geheel onlogisch is dat niet, want veel van de grootste, meest bepalende fondsen in deze index zijn ook belangrijk voor de S&P 500 Index. Beide indexen zullen dus per definitie een hoge correlatie vertonen. Maar de Nasdaq 100 indexEen index samengesteld uit de 100 naar marktwaarde gemeten grootste, meest verhandelde, nonfinancial aandelen met een notering op de Amerikaanse schermenbeurs. Copyright Vladeracken is per saldo veel gevoeliger voor de renteontwikkelingen dan de S&P 500 Index. Voor belangrijke bodems moeten deze twee, in de VS uiterst belangrijke indices elkaar, zeker in een fase waarin de stijgende rente de belangrijkste oorzaak van de koersdalingen is, dus bevestigen.

In deze grafiek hebben we ook nog een tweede FibonacciIs een Italiaanse wiskundige die een reeks getallen heeft gedefinieerd waarvan het kenmerk is dat de breuk van twee elkaar opvolgende getallen in de limiet gelijk is aan 1,618, ook wel het gouden verhoudingsgetal genoemd. De reeks wordt verkregen door steeds de twee opeenvolgende getallen bij elkaar op te tellen waardoor het volgende getal verkregen wordt. De getallenreeks is als volgt: 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, etc. Copyright Vladeracken-retracement patroon getekend, nu een die bepaald is ten opzichte van de gehele beweging omhoog sinds eind 2017. Veel verschil levert dat, qua retracement-steun op het 50%- en 61,8%-niveau, niet op. Maar het maakt de nabijheid van de 61,8% steun wel nog belangrijker.

De DAX Index weekbasis (figuur 3)

Figuur 3 DAX IndexEen gemiddelde van de 30 meest verhandelde en grootste aandelen van de Duitse beurs. Copyright Vladeracken, weekgrafiek

Een veel minder rentegevoelige, maar minstens zo belangrijke index is de DAX IndexEen gemiddelde van de 30 meest verhandelde en grootste aandelen van de Duitse beurs. Copyright Vladeracken (waarin de grootste Duitse beursgenoteerde ondernemingen zijn opgenomen). Hier is het beeld veel zwakker. Deze index is al ruim onder de top van 2019 / 2020 gezakt en is ook al onder het
50%-retracement niveau gezakt. Hier nadert de index de nog veel belangrijkere 61,8% grens (die overigens samenvalt met de steun van 11.400, waar de index in 2020 na de Covid-crash een eerste reactieEen daling van de koersen met 5% of meer maar minder dan 10%. Copyright Vladeracken omlaag zag eindigen). Opvallend is dat hier de weekcandle juist weer een sterkere is dan in de twee grafieken die wij u hierboven lieten zien. Als de Duitse beurs komende week significant hoger sluit, is hier sprake van een duidelijk turn-around candlepatroon. Ook deze grafiek zegt in feite, dat het einde van de correctieEen daling van de koersen met van tenminste 10%. Copyright Vladeracken die begin dit jaar is ingezet, nabij is, mits er inderdaad hier sprake is van een correctieEen daling van de koersen met van tenminste 10%. Copyright Vladeracken van de opgaande trendDe richting van de markt. Een opwaartse trend wordt gekarakteriseerd door een opeenvolging van hogere bodems en hogere toppen. Een neerwaartse trend wordt gekarakteriseerd door een opeenvolging van lagere bodems en lagere toppen. Copyright Vladeracken uit 2020 – 2021.

De AEX Index op dagbasis (figuur 4)

Figuur 4 AEX IndexEen gemiddelde van de 25 meest verhandelde en grootste aandelen van de Amsterdamse beurs. Opties op de AEX Index zijn van het Europese type. Copyright Vladeracken, daggrafiek

De volgende vraag is natuurlijk of beleggers komende week al een vervolg op de huidige dalende trendDe richting van de markt. Een opwaartse trend wordt gekarakteriseerd door een opeenvolging van hogere bodems en hogere toppen. Een neerwaartse trend wordt gekarakteriseerd door een opeenvolging van lagere bodems en lagere toppen. Copyright Vladeracken kunnen verwachten dan wel of het op de korte termijn al omhoog kan? Daartoe hebben wij in figuur 4 de dagkoersen van de AEX IndexEen gemiddelde van de 25 meest verhandelde en grootste aandelen van de Amsterdamse beurs. Opties op de AEX Index zijn van het Europese type. Copyright Vladeracken opgenomen. Het beeld is hoe dan ook sterker dan dat van de DAX IndexEen gemiddelde van de 30 meest verhandelde en grootste aandelen van de Duitse beurs. Copyright Vladeracken, omdat hier de bodemDieptepunt in de koersontwikkeling. Men onderscheidt onder andere de dubbele, de triple, de broadening, de V en de extended bodem. Eén van de manieren om de aanwezigheid van een bodem vast te stellen is de volgende regel: iedere koers welke voorafgegaan wordt door drie hogere en gevolgd wordt door twee hogere slotkoersen, kan beschouwd worden als een bodem. Copyright Vladeracken van juni nog overeind is gebleven, waar dat in de DAX niet het geval is. Die is al daardoorheen gezakt. Afgelopen week draaide de AEX IndexEen gemiddelde van de 25 meest verhandelde en grootste aandelen van de Amsterdamse beurs. Opties op de AEX Index zijn van het Europese type. Copyright Vladeracken weer ten goede, precies op deze steun. Indicatoren divergeren bovendien duidelijk positief, hetgeen ons doet vermoeden, dat we in de komende week eerst nog een opleving gaan zien alvorens misschien alsnog de steun te gaan testen. Want dat is nog steeds heel goed mogelijk en waarschijnlijk. Bearmarkten kenmerken zich, zoals in de inleiding al gezegd, door een slotfase waarin vaak paniekachtige bewegingen te zien zijn. En van echt paniek is nog geen sprake geweest (al waren wij daar vorige week wel dichtbij). Een opleving nu kan dan ook een volgende “bearEen belegger die negatief staat ten opzichte van de toekomstige marktontwikkeling. Copyright Vladeracken-trap” betekenen, een val, opgezet door markten om beleggers, die te vroeg instappen, op het verkeerde been te zetten. Deze korte termijn bodemDieptepunt in de koersontwikkeling. Men onderscheidt onder andere de dubbele, de triple, de broadening, de V en de extended bodem. Eén van de manieren om de aanwezigheid van een bodem vast te stellen is de volgende regel: iedere koers welke voorafgegaan wordt door drie hogere en gevolgd wordt door twee hogere slotkoersen, kan beschouwd worden als een bodem. Copyright Vladeracken is dus voor ons geen aanleiding om in te stappen, wij zoeken naar meer bevestigingen, zowel op de langere termijn als in andere grootheden zoals de rente, de $ en de grondstoffenmarkten.

De 10-jaars rente in € en $ (figuur 5)

Figuur 5 BundDit is een Duitse hypothetische obligatie met een coupon van 6% en een resterende looptijd van 8,5 tot 10,5 jaar. Op de Eurex worden futures op deze obligatie verhandeld en op deze futures zijn turbo’ s verkrijgbaar. Copyright Vladeracken Index en 10 Year Treasury Index, weekgrafiek

Want om in deze aandelenmarkt een bodemDieptepunt in de koersontwikkeling. Men onderscheidt onder andere de dubbele, de triple, de broadening, de V en de extended bodem. Eén van de manieren om de aanwezigheid van een bodem vast te stellen is de volgende regel: iedere koers welke voorafgegaan wordt door drie hogere en gevolgd wordt door twee hogere slotkoersen, kan beschouwd worden als een bodem. Copyright Vladeracken te kunnen gaan zien zal ook de rentemarkt, althans die op de lange kant van het spectrum, een draai moeten laten zien. In figuur 5 ziet u wat voor een vrije val de 10-jarige obligaties van de Duitse staat en van de Amerikaanse staat hebben doorgemaakt. De opmerkingen van FED-voorzitter Powell hebben de markt enorm doen schrikken. De BundDit is een Duitse hypothetische obligatie met een coupon van 6% en een resterende looptijd van 8,5 tot 10,5 jaar. Op de Eurex worden futures op deze obligatie verhandeld en op deze futures zijn turbo’ s verkrijgbaar. Copyright Vladeracken futureIs een gestandaardiseerd contract voor de aan- of verkoop van de onderliggend waarde. Het verschil met een optieEr zijn twee soorten opties. De Amerikaanse stijl optie kan ten alle tijde tijdens de looptijd worden uitgeoefend. De Europese stijl optie kan alleen op de uitoefendatum worden uitgeoefend. De opties op aandelen genoteerd op de Europese Optiebeurs in Amsterdam zijn van het Amerikaanse type. Opties op indexen genoteerd op de Europese Optiebeurs in Amsterdam zijn van het Europese type. De hoeveelheid waarin de onderliggende waarde wordt genoteerd is in Amsterdam 100 aandelen, 10 troy ounce goud, 5.000 nominaal in obligaties, 10.000 Amerikaanse dollars. Copyright Vladeracken contract ligt hem in het feit dat een future altijd leidt tot uitoefening. Een future vormt derhalve altijd een verplichting terwijl een optieEr zijn twee soorten opties. De Amerikaanse stijl optie kan ten alle tijde tijdens de looptijd worden uitgeoefend. De Europese stijl optie kan alleen op de uitoefendatum worden uitgeoefend. De opties op aandelen genoteerd op de Europese Optiebeurs in Amsterdam zijn van het Amerikaanse type. Opties op indexen genoteerd op de Europese Optiebeurs in Amsterdam zijn van het Europese type. De hoeveelheid waarin de onderliggende waarde wordt genoteerd is in Amsterdam 100 aandelen, 10 troy ounce goud, 5.000 nominaal in obligaties, 10.000 Amerikaanse dollars. Copyright Vladeracken de bezitter het keuze recht geeft i.p.v. een verplichting. Copyright Vladeracken zakte daarop snel en diep tot onder de bodemDieptepunt in de koersontwikkeling. Men onderscheidt onder andere de dubbele, de triple, de broadening, de V en de extended bodem. Eén van de manieren om de aanwezigheid van een bodem vast te stellen is de volgende regel: iedere koers welke voorafgegaan wordt door drie hogere en gevolgd wordt door twee hogere slotkoersen, kan beschouwd worden als een bodem. Copyright Vladeracken van juni / juli van dit jaar. Maar hij bereikte daarmee wel meteen de volgende steun en zette daarbij (hier minder goed te zien) een candle die een bodemDieptepunt in de koersontwikkeling. Men onderscheidt onder andere de dubbele, de triple, de broadening, de V en de extended bodem. Eén van de manieren om de aanwezigheid van een bodem vast te stellen is de volgende regel: iedere koers welke voorafgegaan wordt door drie hogere en gevolgd wordt door twee hogere slotkoersen, kan beschouwd worden als een bodem. Copyright Vladeracken kan betekenen, mits de rente komende week weer wat zakt.
En in fundamentele zin is er alle reden om te veronderstellen, dat de rente op niet al te lange termijn weer gaat dalen. De Westerse economieën koersen namelijk in sneltreinvaart af op een recessie. De stijgende rente, de onzekerheid over de situatie in Oekraïne en de torenhoge energieprijzen beginnen tot hun tol te eisen op het vertrouwen van consumenten en producenten in de nabije toekomst. Ondanks de nog altijd hoge spaaroverschotten betekent het wegebbende vertrouwen, dat investeringen worden teruggebracht en dat consumenten de hand op de knip gaan houden. Natuurlijk wordt deze laatste groep vooral in Europa flink geholpen door overheden, die wederom hun portemonnee trekken om de oplopende energierekeningen te helpen betalen, en door stijgende lonen, maar deze maatregelen compenseren slechts ten dele de koopkrachtdaling van de Westerse consument. Bovendien zijn veel van deze maatregelen tijdelijk van aard en ziet de consument de bui voor daarna al hangen. Hij neemt de hulp dus dankbaar in ontvangst maar gaat niet meer uitgeven.
Een recessie heeft tot gevolg dat de vraag naar grondstoffen en energie weer daalt. Over een breed front (zie bij figuur 7 ons commentaar op de ontwikkelingen van de olieprijzen) dalen prijzen van grondstoffen al enkele weken tot maanden. En dat heeft op haar beurt weer directe invloed op de inflatie. Die gaat komend jaar onherroepelijk dalen (en daalt in sommige deelgebieden nu al). Ondertussen gaat het in China ook niet goed en dreigt de VS na de verkiezingen van 24 november aanstaande in een nieuwe politieke patstelling terecht te komen. Verder hebben in Engeland de conservatieven nu definitief gekozen voor het opblazen van hun eigen partij met de Engelse economie als directe slachtoffer Daarmee is de vraag niet meer of er een recessie in de wereld komt, maar vooral hoe diep die gaat worden.
En dat leidt er vervolgens weer toe, dat de lange rente zal gaan zakken en de obligatiemarkten weer zullen opveren.

De US$ en de € (figuren 6a en 6b)

Figuur 6a US$, maandgrafiek

Nog een factor van belang, die bovendien ook op een belangrijk keerpunt is aanbeland, is de $-koers. Wij hebben ditmaal twee $-grafieken opgenomen, een maandgrafiek en een weekgrafiek. In de maandgrafiek (6a) ziet u de $-grafiek uitgedrukt in € over een periode sinds begin 1970 (met de DM als voorloper voor de €). Schuin door het beeld ziet u twee oranjerode lijnen, die de lange termijn dalende trendDe richting van de markt. Een opwaartse trend wordt gekarakteriseerd door een opeenvolging van hogere bodems en hogere toppen. Een neerwaartse trend wordt gekarakteriseerd door een opeenvolging van lagere bodems en lagere toppen. Copyright Vladeracken markeert van de $ t.o.v. de €. De $ is in de kern een zwakgeld munt. Problemen worden in de VS al vanaf het begin opgelost met het bijdrukken van $’s. Maar voor de DM en de € geldt dat sinds het einde van de tweede wereldoorlog niet. Hier wordt een restrictiever beleid gevoerd in die zin, dat overheden hun begrotingstekorten niet monetair kunnen financieren.
Vanuit technisch perspectief is het oplopende kanaaltje, dat rechtsonder in figuur 6a is te zien en dat met groene lijnen is gemarkeerd, nog veel interessanter. Want dit kanaaltje heeft het karakter van een correctieEen daling van de koersen met van tenminste 10%. Copyright Vladeracken op de grote lange termijn dalende trendDe richting van de markt. Een opwaartse trend wordt gekarakteriseerd door een opeenvolging van hogere bodems en hogere toppen. Een neerwaartse trend wordt gekarakteriseerd door een opeenvolging van lagere bodems en lagere toppen. Copyright Vladeracken. En binnen dit kanaaltje is de koers aangekomen bij de bovenkant. Het is tijd voor een reactieEen daling van de koersen met 5% of meer maar minder dan 10%. Copyright Vladeracken omlaag binnen dit oplopende correctiepatroon. En als het inderdaad een correctiepatroon is, dan moet uiteindelijk een uitbraakEen koerssprong, die optreedt als een aandeel een bepaald koerspatroon verlaat of een belangrijke trendlijn doorbreekt. Copyright Vladeracken omlaag verwacht worden. Dit is er de reden van, dat wij al heel lang tot de bears ten opzichte van de $ horen, een positie die ons dit jaar
geld heeft gekost in de vorm van gemiste opbrengsten.

Figuur 6b US$, weekgrafiek

In figuur 6b hebben wij dit kanaal uitvergroot, waarbij wij alleen de laatste twee raakpunten van het kanaal hebben weergegeven. De bovenkant van het kanaal ligt op 1,05 en is afgelopen week net geraakt. De licht oplopende trendlijn, die boven de koersen langs gaat, is een kortere termijn trendlijn, die geheel binnen het correctiekanaal van de maandgrafiek ligt. De koers is daar vorige week nog wel doorheen gebroken, maar inmiddels ligt de koers met 1,01 net boven dit kortere termijn lijntje. En alle indicatoren in de weekgrafiek zijn overbought en divergeren negatief of staan op het punt om dat te doen. De trendDe richting van de markt. Een opwaartse trend wordt gekarakteriseerd door een opeenvolging van hogere bodems en hogere toppen. Een neerwaartse trend wordt gekarakteriseerd door een opeenvolging van lagere bodems en lagere toppen. Copyright Vladeracken die dit jaar in de $ te zien is geweest staat op het punt om te eindigen en om te slaan is onze conclusie.

Conclusie

Belangrijke keerpunten in financiële markten komen nooit alleen. Om de huidige bearmarkt tot een einde te laten komen zullen meerdere belangrijke keerpunten te zien moeten zijn. Een draai in de lange rente lijkt ons daarbij van essentieel belang en die is nog niet te zien geweest, ook al ligt de rente wel op een cruciaal punt van waaruit een draai ten goede zonder meer denkbaar is. Een draaiende $-koers past daar ook in en ook hier is de draai nog niet een feit. Grondstoffen en energieprijzen zijn al wel gedraaid, die waren dit keer de eersten. Daarmee kan voor de aandelenmarkten slechts gesteld worden, dat de bearmarkt qua tijd vrijwel ten einde is, maar dat het keerpunt waarschijnlijk nog niet te zien is geweest. En dus is het zaak om nog aan de kant te blijven staan.

Brentolie in US$ per vat (figuur 7)

Figuur 7 Brentolie in US$ per vat, weekgrafiek

Zoals hierboven al werd opgemerkt, in de energiemarkten is de draai al een feit. De olieprijzen hebben afgelopen zomer een dubbele top laten zien en zijn daarna tot onder de neklijnSteun of weerstandsniveau onder andere in een Kop & Schouder patroon. De neklijn verbindt de toppen of bodems van het patroon afhankelijk van het feit of het een top- of bodemformatie is. Copyright Vladeracken van dat patroon gezakt, een bevestiging. Brent Olie en Opec Olie liggen allebei op of vlak boven de top uit 2018, een belangrijke top omdat deze precies het midden markeerde tussen de beide bodems, die in de figuur te zien zijn. Het is mogelijk, dat het daarmee gedaan is met de daling van de olieprijzen, maar waarschijnlijk is het niet. Want er is genoeg olie in de wereld, meer dan genoeg zelfs om het wegvallende Russische aanbod op te vangen. De grens van US$85 is nu een steun voor Brent, maar alles wijst erop, dat deze het niet lang zal houden en dat Brent daarna tot zelfs $61 per vat kan terugzakken. De oplopende trendDe richting van de markt. Een opwaartse trend wordt gekarakteriseerd door een opeenvolging van hogere bodems en hogere toppen. Een neerwaartse trend wordt gekarakteriseerd door een opeenvolging van lagere bodems en lagere toppen. Copyright Vladeracken, die in de OPEC-grafiek rechtsonder te zien is, is in elk geval al gebroken. Inflatie gaat komend jaar in elk geval niet uit deze hoek komen.

Het Goud (figuur 8)

Figuur 8 Goud in US$ per troy ounce, weekgrafiek

De steun van US$1.675 heeft het uiteindelijk niet gehouden. Want de koers van een troy ounce goud ligt daaronder. Maar het is gevaarlijk om uit figuur 8 de conclusie te trekken, dat daarmee de weg omlaag is ingeslagen. Om te beginnen is de candle, die afgelopen week werd neergezet, een positieve. Als de koers maandag hoger opent, is het zelfs denkbaar dat hier een belangrijke lange termijn bodemDieptepunt in de koersontwikkeling. Men onderscheidt onder andere de dubbele, de triple, de broadening, de V en de extended bodem. Eén van de manieren om de aanwezigheid van een bodem vast te stellen is de volgende regel: iedere koers welke voorafgegaan wordt door drie hogere en gevolgd wordt door twee hogere slotkoersen, kan beschouwd worden als een bodem. Copyright Vladeracken bereikt is. En de kans hierop is groot want de indicatoren onderin de figuur ogen overbought en het MomentumAlgemene term die gebruikt wordt om de snelheid van bepaalde koersbewegingen weer te geven. Het momentum meet de prijsverandering van een aandeel of index in een bepaalde periode en kan in absolute zin of als ratio worden weergegeven. Het is een oversold/overbouhgt indicator. In vergelijking met de FracMom is de Mom in het algemeen sneller in het tonen van divergentie bij bodems. Het wordt berekend door de koers van x dagen geleden af te trekken van de koers van heden. Copyright Vladeracken divergeert positief. In een fase van hoge inflatie èn oorlog is goud doorgaans een veilige haven. Dit keer is dat niet het geval geweest, althans niet in $’s. Want in € gemeten is er helemaal geen sprake van een doorbraak omlaag en is goud dit jaar zelfs een winstgevende belegging geweest, ook nu na de recente koersdaling nog. Nog sterker, in lijn met wat wij hierboven al hebben geschreven, het is meer dan waarschijnlijk dat ook de goudprijzen een draai ten goede zullen maken als de rente weer zou gaan dalen. Schrijf uw goudbeleggingen dus nog niet af, goud zal wel niet de eerste draai ten goede maken, maar ook hier is sprake van een naderende kentering.

Beleggen bij Vladeracken

Opnieuw hebben wij een moeilijke maand achter de rug met negatieve resultaten over een brede linie. Er zijn over het algemeen veel contanten en verhoudingsgewijs defensieve posities in de portefeuilles van onze klanten en die dempen de verliezen duidelijk. Daarmee blijven wij in veel gevallen de indices voor. Maar tevreden zijn wij hier niet mee want niemand koopt wat voor het “minder verliezen dan een ander”. Verliezen zijn nooit goed, ook niet als ze minder groot zijn dan bij anderen. In de voorbije maand hebben wij nog wel enkele posities verkocht om de voorraad liquiditeiten verder te vergroten. Zo werden aandelen Shell verkocht, aandelen Apple en aandelen in een fonds van goudmijnbouwbedrijven. Ook zijn wij begonnen met de verkoop van posities in het Factor FX Fonds van First Trust. Dit fonds is een rentefonds, dat een relatief gering verlies heeft geleden en het daarmee helemaal niet zo slecht gedaan heeft, maar de les in markten als de huidige is, dat rond bearmarkt dieptepunten gekozen moet worden voor fondsen met een hogere volatiliteitDe beweeglijkheid van prijzen. Copyright Vladeracken. Wij maken ons klaar om in beleggingsfondsen te stappen die in Europese staatsobligaties beleggen, juist om te gaan profiteren van de flink gestegen rente. Maar in juli hebben wij al een eerste, toen onsuccesvolle poging gewaagd om enkele flink afgestrafte aandelen aan te kopen en dat is ons tot op heden niet goed bekomen (met uitzondering van de met een mooie winst weer verkochte aandelen Apple). Wij houden ons kruid daarom graag nog even droog.

Migratie van Binck naar Saxo-systemen

Rond 21 oktober 2022 voorziet Saxo Bank de omzetting te zullen uitvoeren van de effectenportefeuilles van klanten met rekeningen bij Binck naar de eigen Saxo-omgeving. Wij zullen klanten hierover uitgebreid berichten in de verslaggeving bij de vermogensbeheer- en adviesrapportages en er in deze nieuwsbrief daarom niet verder op ingaan.

Tabel 1 Resultaten Vladeracken-modellen *

* Het gaat hier om het netto behaalde rendementDe uiteindelijke opbrengst van een belegging. Bij aandelen bestaat het uit het dividend vermeerderd of verminderd met het koers-resultaat. Copyright Vladeracken, ná alle kosten. Voor oudere cijfers verwijzen wij u naar onze website.

De volgende uitgave van de Technische BeleggerEen maandblad dat de ontwikkelingen op de wereldwijde effectenmarkten analyseert en becommentarieert uitgaande van de Technische AnalyseEen vorm van markt analyse die uitgaat van vraag en aanbod en handelsvolume, waarbij men met behulp charts en formules gebaseerd op marktgegevens probeert vast te stellen in welke fase van haar ontwikkeling de markt zich bevindt. Copyright Vladeracken. Het wordt uitgegeven door Vladeracken BV en wordt gratis aan haar klanten ter beschikking gesteld. Copyright Vladeracken verschijnt op maandag 31 oktober 2022.

Meer informatie over vrijwel alle effectentransacties, welke wij in de portefeuilles van onze cliënten hebben uitgevoerd en andere beleggingsoverwegingen, welke uit onze dagelijkse analyses voortvloeien, treft u aan op onze websites, www.vladeracken.nl & www.todaysgroup.nl.

Blog, Twitter & Linked-In
Op de website www.vladeracken.nl en sinds november 2020 ook op www.todaysgroup.nl kunt u onder “Onze Research” artikelen vinden over de effecten waarin wij al dan niet beleggen evenals een wekelijkse update van onze beleggingsvisie. Wie zich aanmeldt als volger (Twitter) of wie zich in het Linked-In-netwerk opgeeft als contact van G.K. van Dommelen, wordt vervolgens doorlopend van nieuwe publicaties op de hoogte gebracht.

Reeds besproken onderwerpen:

Algemeen

– Onze ESG-politiek

– Hoe spreken de statistieken over 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019 en voor 2020?

– Onze macro-economische- en rentevisie

– De Japanse beurs

– De aandelenbeurzen in de BRIC-landen

Aandelen

– Vastgoed: Corio, Meerdervoort Amaliawolde, Unibail-Rodamco, Wereldhave

– Aandelen: Aalberts, AB Inbev, Alten, Andritz, Aquafil, Arcadis, Atos, Avio, BAM, Bourbon, CGG Veritas, Colruyt, Falck Renewables, Fugro, Hannover RE, Heineken (Holding), Hermès, ING, Koninklijke Olie, MTU Aero Engine, Nokian Renkaat, Novo Nordisk, Oeneo, Philips, Prosegur, Prosegur Cash, Saipem, Samsung, SAP, SBM Offshore, Schneider Electric, Sligro, Talanx, Unilever, Technip, Tenaris, Vallourec, Volkswagen

– Afdekken van aandelenrisico’s m.b.v. calls, puts, short sprinters en short trackers met een hefboomMen laat een gulden meermaals zijn invloed uitoefenen ten opzichte van de standaard investering. Dit kan bijvoorbeeld door in plaats van één aandeel, voor dat zelfde geld meerdere opties op dat aandeel te kopen. Zie voor een formule onder Leverage. Copyright Vladeracken

Overige onderwerpen

– Goud, Palladium, Platina en Zilver, de Amerikaanse Dollar, de Australische Dollar, het Britse £, de Japanse ¥en, de Noorse kroon, de Zwitserse Franc, de BRIC Valuta en een BRIC Valuta noteNaast normaal schuldpapier wordt hiermede ook gedoeld op effecten op grondstoffen of andere onderliggende waarden waarbij in het product een obligatiecompenent is verwerkt. Copyright Vladeracken, de Russische Roebel en Alpha creëren met valutamanagement

– Volatility, handelssytemen, derivaten, ETF’s, Fund Selector, TCO

– TA Indicatoren zoals Woodies CCI, Martingale, de Coppock Indicator en het Hindenburg Omenvan James R. Miekka. Het is een patroon uit de Technische Analyse. Miekka wilde daarmede een market crash voorspellen. Het bestaat uit een combinatie van een aantal indicatoren: 1. Het 52-weeks Voortschrijdend Gemiddelde van de New HighsHet aantal aandelen waarvan de slotkoers hoger is dan alle slotkoersen van het betreffende aandeel in de voorafgaande 12 maanden. Copyright Vladeracken en de New LowsHet aantal aandelen waarvan de slotkoers lager is dan de slotkoersen van datzelfde aandeel in de voorafgaande 12 maanden. Wanneer zich een downturn voordoet in de DJIA en het aantal New Lows is meer dan 400 als de markt weer keert, dan moet men er rekening mee houden, zo heeft Mike Burke vastgesteld, dat men te maken krijgt met een dubbele bodemDieptepunt in de koersontwikkeling. Men onderscheidt onder andere de dubbele, de triple, de broadening, de V en de extended bodem. Eén van de manieren om de aanwezigheid van een bodem vast te stellen is de volgende regel: iedere koers welke voorafgegaan wordt door drie hogere en gevolgd wordt door twee hogere slotkoersen, kan beschouwd worden als een bodem. Copyright Vladeracken waarvan de tweede bodemDieptepunt in de koersontwikkeling. Men onderscheidt onder andere de dubbele, de triple, de broadening, de V en de extended bodem. Eén van de manieren om de aanwezigheid van een bodem vast te stellen is de volgende regel: iedere koers welke voorafgegaan wordt door drie hogere en gevolgd wordt door twee hogere slotkoersen, kan beschouwd worden als een bodem. Copyright Vladeracken lager zal liggen dan de eerste. Blijft het aantal New Lows onder het getal van 400 dan heeft men te maken met een enkelvoudige bodemDieptepunt in de koersontwikkeling. Men onderscheidt onder andere de dubbele, de triple, de broadening, de V en de extended bodem. Eén van de manieren om de aanwezigheid van een bodem vast te stellen is de volgende regel: iedere koers welke voorafgegaan wordt door drie hogere en gevolgd wordt door twee hogere slotkoersen, kan beschouwd worden als een bodem. Copyright Vladeracken. Men hanteert in dit verband vuistregels. Als het aantal New Lows op de NYSE het getal 40 overschrijdt gedurende enkele dagen dan betekent dit dat de markt zich in een daling bevindt. Voor de NasdaqNational Association of Securities Dealers Automated Quotations. De Amerikaanse nationale schermenbeurs. Copyright Vladeracken gaat men uit van een getal van 70. Copyright Vladeracken op de New York Stock Exchange moeten beide groter zijn dan 2,2% van het aantal fondsen verhandeld op de genoemde beurs. Later werden er veranderingen aangebracht in deze regel. Men ging spreken van 2,5% en vooral van 2,8%, maar in het laaatste geval betrof het niet het totaal aantal verhandelde fondsen maar de som van de stijgers en dalers. Hiermede werd ingespeeld op een veel voorkomende kritiek omdat in het totaal aantal verhandelde fondsen zich ook veel fondsen zouden bevinden waarvan slechts sporadisch een koers werd vastgesteld; 2. Het kleinste van deze getallen moet groter zijn dan 75. Deze regel lieten latere analisten vallen, omdat hij eigenljk al besloten ligt in de eerste. Indien er 3200 tot 3300 fondsen in totaal verhandeld worden is 2,2% net iets minder dan 75; 3. Het 10-weeks Voortschrijdend Gemiddelde van de New York Stock Exchange Composite moet stijgend zijn. Miekka heeft calibraties uitgerekend ten behoeve van andere beurzen zodat deze ook kunnen worden gebruikt; 4. De McClellan Oscillator Het verschil tussen een kortere termijn gemiddelde van een koers met dat van een langere termijn gemiddelde van dezelfde koers. Copyright Vladerackenis negatief; 5. De nieuwe 52-weeks New High is niet groter dan 2 maal de nieuwe 52-weeks New Low. Als alle vijf criteria op een en dezelfde dag voldoen aan bovenstaande eisen dan is er sprake van een niet-geconfirmeerd Hindenburg Omen. Er sprake van een geconfirmeerd Hindenburg Omen als zich binnen 36 dagen een tweede Hindenburg Omen voordoet. Er is vastgesteld dat dit patroon sinds 1985 in slechts 24% van de gevallen een crash voorspelde. Wel werd iedere crash voorafgegaan door een Hindenburg Omen. In 41% werd het signaal gevolgd door een “˜panic Sell Off’. In 71% van de gevallen volgde een daling van de beurs met tenminste 5%. In minder dan 5% bleek het signaal niet gevolgd te worden door een negatieve beurs. Copyright Vladeracken

Obligaties

– Eurobonds, Euro TreasuriesSchuldpapier van de Amerikaanse overheid uitgegeven door het Bureau of Public Debt. Men onderscheidt Treasury bills, Treasury notes, Treasury bonds en TIPS. Copyright Vladeracken, staatsobligaties van de “PIGS”-landen, van Italië en van Nederland

– Bedrijfsobligatiefondsen, rentegroeifondsen en trackers zoals Lux-O-Rent, Carmignac Global Bond, First Trust Factor FX Fund, ING Renta Grf, JPM Global Bond Opportunity, Lyxor SGI Double Short Bund, ProShares Ultra Short Treasury en het Robeco Global Dynamic Duration Fund

– Credit Linked Notes, Floored en Reversed Floaters en Inflatielinkers en de HICP Inflatie Index en Steepeners van Aegon, BNG, Deutsche (Post)Bank, Ned. Waterschapsbank, NIBC, Rabobank en RBS en Hybride en variabele renteobligaties van Linde

– High yield en bedrijfsobligaties van Altice, Amaliawolde, Bombardier, Cirsa Gaming, Clondalkin, ConvaTec Healthcare, FCE Bank, FGA Capital, Findus Group, Gazprom, Gazprombank, Heidelberg Zement, ING, Servus, Stork TS, Sunrise en Volkswagen.

– Memory Coupon Notes op Aegon, Arcelor Mittal, Philips & Royal Dutch.

– MKB Obligaties van Air Berlin, Enterprise Holdings, German Pellets, KTG Agrar, Praktiker, Rickmers en TRFI Funding.

– Achtergestelde en/of perpetuele obligaties en effecten van Achmea, Aegon, ASR, Casino Guichard, Credit Agricole, Depfa, Friesland-Campina, Fürstenberg, ING, Rabobank, SNS Reaal, SRLev, Tennet, Tier 1, 2 of 3? en CocoCOntingent COre tier-1 effecten, ook wel COntingent COnvertible genoemd. Achtergestelde obligaties met een vaste rente die niet meetellen bij het kernkapitaal maar die in tijden van nood automatisch omgezet worden in aandelen. Copyright Vladeracken’s

– Range Accrual Notes van de EIB en RBS

– Obligaties in een wereld van stijgende rentes, Lyxor Daily Double Short BundDit is een Duitse hypothetische obligatie met een coupon van 6% en een resterende looptijd van 8,5 tot 10,5 jaar. Op de Eurex worden futures op deze obligatie verhandeld en op deze futures zijn turbo’ s verkrijgbaar. Copyright Vladeracken ETF, ProShares Ultra Short 7 – 10 en 20 years TreasuriesSchuldpapier van de Amerikaanse overheid uitgegeven door het Bureau of Public Debt. Men onderscheidt Treasury bills, Treasury notes, Treasury bonds en TIPS. Copyright Vladeracken ETF

Wet- en regelgeving

– Cliëntclassificatie en Vermogensbeheer, Privacy policy, Total Cost of Ownership, SRI, corporate Governance en Ethiek, ESG en SFDR